Instytut Nauk o Polityce i Administracji

Specyfiką Niemców i kultury niemieckiej był zawsze szeroki zasięg, nie ograniczający się do obszaru państwa niemieckiego. Niemieckie miasta i osady wiejskie już w średniowieczu sięgały daleko na wschód i południowy wschód Europy, w czasach nowożytnych sięgając Skandynawii, Azji Środkowej oraz Bośni i Dobrudży. Druga wojna światowa przyniosła wprawdzie likwidację wielu skupisk etnicznych Niemców w Europie Wschodniej i Środkowej, ale pozostawiła problem niemieckiego dziedzictwa kulturowego po wspólnotach, istniejących niejednokrotnie od kilku stuleci. Z problemem tym zmaga się między innymi Polska, która nie tylko wchłonęła w 1945 tzw. Ziemie Odzyskane (tereny byłej Rzeszy), stanowiące obecnie ponad 30 procent terytorium państwa, ale zlikwidowała także niemieckie skupiska w województwach centralnych i wschodnich (między innymi w Łodzi), zamieszkane do 1939 r. przez obywateli polskich narodowości niemieckiej.

Druga wojna światowa – a raczej druga wojna trzydziestoletnia, jeśli ująć wojny lat 1914-1918 i 1939-1945 jako jeden wielki konflikt zbrojny i polityczny – umocniła tymczasem nacjonalizmy europejskie i pozostawiła trwałe ślady w stosunkach między państwami i narodami. Pamięć o wojnach, traktowaniu mniejszości narodowych w okresie międzywojennym oraz o powojennych przesiedleniach ludności nadal wywiera spory wpływ na wzajemne postrzeganie Niemców oraz innych narodów europejskich, poszukujących tożsamości w warunkach globalizacji i integracji Unii Europejskiej. Stanowi to spore wyzwanie dla polityki pamięci (polityki historycznej) współczesnych państw, dla naukowców, dziennikarzy oraz twórców kultury, kształtujących stosunek do Niemiec, Niemców oraz niemieckiego dziedzictwa kulturalnego w Europie.

Republika Federalna Niemiec zyskuje coraz większe znaczenie we współczesnym świecie, a zwłaszcza w Unii Europejskiej. Polska jest bezpośrednim sąsiadem Republiki Federalnej Niemiec, a województwo lubuskie leży niemal w środku pogranicza polsko-niemieckiego. Na jego terenie skupiają się zatem trzy grupy problemów: stosunku do niemieckiego dziedzictwa kulturalnego jako elementu tożsamości współczesnych mieszkańców Ziemi Lubuskiej, wzajemnego stosunku Niemców i Polaków naznaczonego wspomnieniem wojen i wysiedleń, oraz konfrontacji z Niemcami jako potęgą polityczną, gospodarczą i kulturalną w Unii Europejskiej.

Pogłębiona refleksja naukowa nad Niemcami (jako państwem i narodem oraz jego dziedzictwem poza granicami RFN i dawnej Rzeszy Niemieckiej) jest zatem głównym celem działalności Pracowni Studiów Niemcoznawczych, powołanej w 2012 roku. Kwestie związane z przeszłością, tożsamością oraz współczesnym funkcjonowaniem państw, społeczeństw i regionów wymagają badań o charakterze interdyscyplinarnym, łączącym perspektywy nauk humanistycznych i społecznych, w tym zwłaszcza historii, politologii, socjologii i antropologii kultury. Pracownia jest zasadniczo jednostką jednoosobową, ale otwartą na współpracę z przedstawicielami różnych specjalności naukowych.

Pod auspicjami Pracowni Studiów Niemcoznawczych podjęto od 2012 r. następujące działania:

• udział w seminarium „Frömmigkeitsbewegungen im Preussenland” w Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie 20-22 czerwca 2013 r. (referat wprowadzający „Frömmigkeit, Kirchen und Gesellschaft in Ostmitteleuropa im 19. und 20. Jahrhundert” oraz komentarz do wystąpienia jednego z uczestników)
• udział w konferencji „Niemcy – historia i kultury” w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie 23 czerwca 2013 r. (referat „Mniejszość niemiecka na polskiej wsi w okresie międzywojennym”)
• wykład w Muzeum Regionalnym w Jarocinie „Z dziejów parafii ewangelickiej w Jarocinie w XIX i XX wieku” (10 października 2013)
• udział w II Zjeździe Niemcoznawców we Wrocławiu 21 listopada 2013 r. (referat „Niemcy w II Rzeczpospolitej Polskiej – nacjonalizm a tożsamości lokalne”)

Publikacje:

• Heimatforschung und ‚Heimatbildung‘ im deutschen Osten. Die Historische Gesellschaft in Posen 1918-1945, w: Zwischen Region und Nation. 125 Jahre Forschung zur Geschichte der Deutschen in Polen, hrsg. von Wolfgang Kessler, Markus Krzoska, Osnabrück 2013, s. 57-90
• Z dziejów parafii ewangelickiej w Jarocinie w XIX i XX wieku, „Zapiski Jarocińskie“ 2013, nr 1-2, s. 7-57
• Mniejszość niemiecka na polskiej wsi w okresie międzywojennym (1918-1939), w: Niemcy – historia i kultury, pod red. Stanisława Sierpowskiego, Szreniawa 2013, s. 52-63
• Pamięć, tożsamość, własność. Poznańscy ewangelicy po upadku PRL, w: Religijne determinanty polityki, pod red. Ryszarda Michalaka, Sieniawa Żarska 2014, s. 97-109

Publikacje złożone do druku:

• 500 lat dziejów protestantyzmu w Poznaniu (XVI – XXI w.) [monografia, ok. 38 a.w.]
• Piła (Schneidemühl) czy Frankfurt nad Odrą? Spór o nową stolicę niemieckiej Marchii Wschodniej (Ostmark) w latach 1919-1939, „Studia Zachodnie”, tom 16